Ndụ ụmụ mmadụ dabeere na iwu ụfọdụ nke omume na-enyere aka ịmata ihe dị mma na ihe ọjọọ. Otutu ndi mmadu adighi ama ihe ndi mmadu bu na ihe ndi ozo etinye na echiche a, obu ezie na o di oke mkpa maka mmepe obodo.
Gịnị bụ humanism na ụmụ mmadu?
Echiche a sitere na okwu Latịn, nke sụgharịrị ịbụ "mmadụ". Onye na-ahụ maka mmadụ bụ onye na-amata ọdịiche dị n'etiti mmadụ. Ihe ọ pụtara bụ ịmata ikike mmadụ nwere maka nnwere onwe, mmepe, ịhụnanya, obi ụtọ na ihe ndị ọzọ. Ke adianade do, nke a na-agụnye ịjụ nkwupụta nke ime ihe ike ọ bụla n'ime ihe ndị dị ndụ. Echiche nke ụmụ mmadụ na-egosi na ihe ndabere nke nyocha ụwa bụ ikike nke onye nwere ọmịiko ma nyere ndị ọzọ aka. O di nkpa iburu n'obi na ngosi nke mmadu aghaghi imegide ihe ndi mmadu nwere.
Humanism na nkà ihe ọmụma
A na-eji echiche a eme ihe na mpaghara dị iche iche, gụnyere nkà ihe ọmụma, ebe a na-anọchite anya ya, dị ka ịmara maka ụmụ mmadụ n'enweghị ókèala. E nwere ọtụtụ àgwà ndị na-enyere aka ịghọta ihe nke ndi mmadu bu:
- Maka onye ọ bụla, ndị ọzọ kwesịrị ịbụ ndị kachasị ọnụ ahịa, ha kwesịrị ibute ụzọ tupu ihe onwunwe, nke ime mmụọ, nke ọha na eze na nke anụ ahụ.
- Na nkà ihe ọmụma, humanism bụ ọnọdụ nke na-akọwa na mmadụ bara uru na n'onwe ya n'agbanyeghị agbụrụ mmadụ , nwoke, mba na ọdịiche ndị ọzọ.
- Otu n'ime nkịta nke humanism na-ekwu na ọ bụrụ na ị na-eche nke ọma banyere ndị mmadụ, ha ga-aka mma.
Ụmụ mmadụ na Humanism - Ọdịiche
Ọtụtụ ndị na-agbaghasị echiche ndị a, mana n'eziokwu, ha nwere ọdịdị dị iche iche ma dị iche iche. Humanism na ụmụ mmadu bụ ihe abụọ na-enweghị ike ịkọwapụta nke na-egosi na nchekwa nke ikike mmadụ n'otu n'otu na nnwere onwe na obi ụtọ. Banyere mmadu, ọ bụ otu akụkụ nke onye na-egosipụta onwe ya n'àgwà ziri ezi n'ebe ndị ọzọ nọ. A na-emepụta ya n'ihi nghọta nke ọma na nke na-adịgide adịgide maka ihe dị mma na ihe ọjọọ. Mmadu na ndi mmadu bu ihe jikotara ya na ndi mmadu bu ndi ozo site na iṅomi ihe ndi ozo.
Ihe ngosi nke Humanism
Amara bụ ihe ndị bụ isi nke humanism, nke gosipụtara echiche a n'ụzọ zuru ezu:
- Ndozi . Echiche ndị mmadụ na-enweghị ike ịpụ iche site n'okpukpe, akụkọ ihe mere eme ma ọ bụ ideological. Ogoro nke mmepe nke nyocha ụwa na-adabere n'eziokwu, iguzosi ike n'ihe, ndidi na àgwà ndị ọzọ.
- Ọnọdụ . Ụkpụrụ nke ụmụ mmadụ na-eme ihe dị mkpa na ọdịdị mmadụ ma bụrụ ihe ndị bụ isi.
- Ịdị arọ . Nkà ihe ọmụma nke humanism na echiche ya dịịrị mmadụ nile na usoro mmekọrịta ọ bụla. N'ọhụụ ụwa dị ugbu a, mmadụ nwere ike ịgabiga, ebe onye ọ bụla nwere ikike ndụ, ịhụnanya na àgwà ndị ọzọ.
Isi uru nke humanism
Ihe mmadu bu nke mmadu bu n'eziokwu bu na madu nile nwere ike inwe mmepe ma o bu ndi mmadu di, site na nhazi na mmepe nke echiche na echiche. Ọ gaghị ekwe omume ikpochapụ mmetụta nke gburugburu ebe obibi, ndị ọzọ na ihe dịgasị iche iche, mana ọ bụ nanị onye ahụ bụ onye na-ebu agha na onye okike nke eziokwu. Ụkpụrụ mmadụ na-adabere na nkwanye ùgwù, ịdị mma na akọ na uche.
Humanism - Ehia
E nwere ọkwa dị iche iche nke ndị mmadụ, nke dị iche na nhọpụta nhọrọ. Ọ bụrụ na anyị na-elekwasị anya na ihe omume na ọdịnaya, anyị nwere ike ịmata ọdịiche dị iche iche nke ndị mmadụ: nkà mmụta sayensị, ndị ọkà mmụta sayensị, omenala, sayensi, okpukpe, ego, ohu, feudal, eke, gburugburu ebe obibi na nke nnwere onwe. O kwesiri ichebara udiri nke ndi mmadu bu ihe kacha mkpa:
- ndị mmadụ - na-ebi ndụ maka obi ụtọ nke ndị mmadụ;
- ikike ụmụ mmadụ - na-akwado maka ikike na nnwere onwe nke mmadụ niile;
- ndi mmadu na - eme udo - ndi mmadu na - eme udo, ndi na - ebuso ihe nile na - emeru aru n'uwa;
- ọha na eze - inye aka ụmụaka, ndị nwere nkwarụ na ndị ọzọ nọ ná mkpa.
Ụkpụrụ nke humanism
Mmadụ aghaghị ịzụlite ma nata ụfọdụ ihe ọmụma ma zụlite nkà na ọ ga-alaghachi ụwa site na ọrụ mmekọrịta mmadụ na ndị ọkachamara. Echiche ụwa nke mmadụ na-egosi nkwanye ùgwù maka ụkpụrụ iwu na omume nke ọha mmadụ ma kwanyere nkwanye ùgwù ọha na eze ùgwù. Ụkpụrụ nke humanism na-egosi na idebe ọtụtụ iwu:
- Echiche zuru oke nke ọha mmadụ niile, na-enweghị ichebara ọdịdị anụ ahụ, ihe onwunwe na ọnọdụ mmadụ echiche.
- Ịchọta ihe ụmụ mmadụ bụ, ọ bara uru ịkọ otu ụkpụrụ ọzọ: ikike nke mmadụ ọ bụla ịbụ onye onwe ya ga-amata.
- Ọ dị mkpa ịghọta ọrụ ebere dịka nzọụkwụ nke mmadụ, nke na-ekwesịghị ịdabere na ebere na ọmịiko, kama na ọchịchọ inyere mmadụ aka itinye aka na ọha mmadụ.
Humanism na Ụwa nke Oge
Na nso nso a, echiche nke humanism agbanweela, ọ nwedịrịrịrị ọ dị mkpa, ebe ọ bụ na ọha mmadụ nke oge a, echiche nke inwe onwe na afọ ojuju, ya bụ, ego nke ego, abịawo n'ihu. N'ihi ya, ezigbo mmadụ abụghị onye nwere obiọma nke na-abụghị onye ọzọ na mmetụta nke ndị ọzọ, mana onye mere onwe ya ma ọ dịghị adabere na onye ọ bụla. Ndị ọkà mmụta sayensị kwenyere na ọnọdụ a na-eduga ọha mmadụ n'ime ọnwụ.
Ndi mmadu nke oge a ji dochie anya ohunanya maka ihe a kpuru mmadu na mgba oganihu ya, nke metutara isi ihe nke echiche a. Ọtụtụ maka ichekwa ọdịnala ụmụ mmadụ nwere ike ime ka ala, dịka ọmụmaatụ, agụmakwụkwọ n'efu na ọgwụgwọ, ịkwalite ụgwọ ọrụ na ndị ọrụ ego ga-egbochi imebi ọha mmadụ n'ime ihe onwunwe. Ihe omuma nke olile anya nke obughi ihe nile furu efu na ndi mmadu na ndi mmadu no n'ime oge a ka nwere ike inataghachi, ndi mmadu ndi na-adighi adighi abia uru nke ikpe ziri ezi na nha anya.
Echiche nke ihe ndi mmadu n'ime akwukwo nso
Ndị kwere ekwe kwenyesiri ike na humanism bụ Iso Ụzọ Kraịst, ebe ọ bụ na okwukwe kwusara na mmadụ nile nhata ibe ha ma nwee mkpa ịhụrịta onwe ha n'anya ma gosipụta mmadụ. Okpukpe ndị Kristian bụ okpukpe nke ịhụnanya na mmụgharị n'ime mmadụ. Ọ na-akpọ mmadụ iji mezuo ozi na achọghị ọdịmma onwe onye nanị maka ọdịmma ndị mmadụ. Okpukpe Ndị Kraịst apụghị ịdị na-enweghị omume.
Eziokwu banyere gbasara mmadụ
A na - ejikọta ebe a na ọtụtụ ozi dị mma, n'ihi na kemgbe ọtụtụ afọ, a na - eme nnyocha banyere mmadụ, na - edozi ya, na nkwụsị na ihe ndị ọzọ.
- Onye ọkà n'akparamàgwà mmadụ a ma ama bụ A. Maslow na ndị ọrụ ibe ya na afọ ndị 50 chọrọ ịmepụta otu ọkachamara ọkachamara nke ga-atụle ihe ngosi nke mmekorita mmadụ n'ime ọha mmadụ site na nkà mmụta uche. E kpebisiri ike na ụzọ ọhụrụ a ga-eburu ụzọ ghọta onwe onye na mmadụ n'otu n'otu. N'ihi ya, e kere American Association of Humanistic Psychology.
- Dika akuko ahu si kwuo, onye mbu bu onye mmadu bu Francesco Petrarca, onye tinyere nwoke n'ogo dika mmadu na-adighi nma.
- Ọtụtụ ndị nwere mmasị na okwu ahụ bụ "humanism" dị na mmekọrịta ya na ọdịdị, ya mere, ọ na-egosi ịkpachapụ anya na àgwà na gburugburu ebe obibi na nkwanye ùgwù maka ihe niile dị ndụ dị n'ụwa. Ndi mmadu na-acho ichogharia ihe ndi ozo.
Akwụkwọ banyere humanism
A na-ejikarị akwụkwọ nke nnwere onwe na uru mmadụ kpọrọ ihe na akwụkwọ. Humanism na ọrụ ebere na-enyere aka ịtụle atụmatụ ọma nke mmadụ na mkpa ha maka ọha mmadụ na ụwa dum.
- "Izere na Freedom" E. Site na. Akwụkwọ a na-etinye aka n'àgwà uche nke ike na ịnweta nnwere onwe. Onye edemede ahụ na-ele mkpa nnwere onwe maka ndị dị iche iche.
- "The Magic Magic" site na T. Mann. Akwụkwọ a na-akọwa ihe ụmụ mmadụ bụ, site na mmekọrịta nke ndị na-efu nzube nke ndụ na ha na mmekọrịta mmadụ na ibe mbụ.