A na-ewere ọnwa nke abụọ nke afọ ime dịka ihe kachasị mfe ma bụrụ ihe na-atọ ụtọ site n'ọnọdụ nke ọdịmma nke nwanyị dị ime. Ọ bụrụ na ọ dị njọ, dị ka a na-achị achị, ọ na-agbapụta, tummy amalitela ịbụ nke gbara ya gburugburu, mana ọ ka na-emeghị ka ọ bụrụ nnukwu ihe isi ike. Tụkwasị na nke ahụ, na etiti afọ ime, nne na-atụ anya ga-enwe mmetụta nke mbụ nwa ya. A na-ekwenyekwa na oyi na-atụ n'ime ọnwa nke abụọ nke afọ ime bụ ọ dịkarịa ala dị ize ndụ maka nwa ebu n'afọ. Ọ bụ ezie na ahụ na-agba mgba na 2 afọ atọ nke afọ ime dị mma karịa 1, mana nwanyi dị ime kwesịrị inyere aka na nke a.
Ka anyị chee echiche banyere otu esi chebe onwe gị pụọ na oyi n'oge oge site na izu 13 ruo 26 nke afọ ime. Nke mbụ, ọ dị mkpa ibute ihe ndị mbụ iji gbochie ọrịa catarrhal. Nke a bụ nri bara ụba na vitamin C, na-agakarị n'èzí n'èzí na igbochi nke hypothermia. Ihe nke abuo nke ga enyere aka belata onodu oyi n'oge nke abuo abuo nke ime ime bu njedebe nke ndi ana-akpo ya na ndi ozo nke nje. Ya mere, gbalịa ịghara ileta ebe ndị mmadụ juru ebe obibi, ụlọ ọgwụ, na-eji okporo ụzọ ọha. Karịsịa, lezie anya n'oge mmụba nke oge na ọnụ ọgụgụ nke ọrịa na nnukwu ọrịa na-ekesa ume.
Ekwesiri iburu n'uche na oyi na-erule ọnwa abụọ nke afọ ime nwere ike ịdị ize ndụ maka usoro ahụ nke nwa ọhụrụ a na-etolite na oge a.
Dịka ọmụmaatụ, ọ bụrụ na oyi na-apụta na izu 14 nke ịtụrụ ime, mgbe ahụ, e nwere ihe abụọ dị ize ndụ ozugbo. Nke mbụ bụ mmepụ ọpụpụ, n'ihi na ọ bụ obere oge ahụ, ọ ga-abụrịrị na ọ ga-esi na ya pụta. Nke abụọ bụ mmebi nke usoro endocrine nke nwa e bu n'afọ, n'ihi na ọ bụ na izu nke iri na anọ nke ịtụrụ ime ka e mechara kpoo ya, oyi anaghịkwa enwe mmetụta dị mma n'ọnọdụ ọnọdụ nke nwanyị na ebe obibi.
Nchịkọta na ngwụsị izu 16-17 adịghịzi emetụta ihe gbasara nke puru ime ọpụpụ, mana, ọ nwere ike imetụta àgwà ọkpụkpụ nwa. Ruo izu iri na asatọ, ike na-agba ume nke ọkpụkpụ nwa ebu n'afọ, na ịkụda ọrịa nke nne nwere ike ime ka usoro a dị ntakịrị.
Ihe dị ize ndụ bụ oyi na izu iri itoolu na itoolu, ma ọ bụrụ na ị na-ebu nwa agbọghọ n'okpuru obi gị. N'oge a na ovaries, nwa ahụ na-arụsi ọrụ ike na-akpụzi àkwá, na ọrịa nje nke nwanyị dị ime nwere ike imetụta ọnụọgụgụ na ọrụ ha. Otu oyi ahụ dịkwa ize ndụ na izu iri abụọ nke afọ ime.
Na mgbakwunye na ihe niile dị n'elu, n'oge a, ihe niile dị n'ime nwanyị dị ime na-arịgo, na ịpị diaphragm ahụ. Ọ na-akpata mkpụmkpụ ume, nrịkasi obi, enwere ike inwe nsogbu na eriri afọ. Ọzọkwa, ogologo oge ahụ, ihe ndị a siri ike. A sị ka e kwuwe, nwatakịrị ahụ na-etolite site n'adapụ na agbada, ma n'otu oge ahụ, a na-ewusi ihe niile dị n'ime ya ike. Ma ọ bụrụ na oyi na-eme ka ị bịaruo izu nke iri abụọ na ise nke ịtụrụ ime, ihe ize ndụ nke nwa ebu n'afọ ga-abụ ihe na-erughị ma ọ bụrụ na oyi ahụ pụtara na mmalite nke ọnwa atọ nke afọ ime.
Dika ikpochapu nke ihe nile di n'elu, achoro m ichota na otutu ihe ojoo na emetuta obughi nani nwa gi n'abia, kama onwe gi. Ịgba afọ na-eme ka ahụ ike nke nwanyị ahụ, ọtụtụ ga-elebakwa anya nke ọma na obere ngosipụta nke ọrịa ahụ. Lezie onwe gị anya, ma ọ bụrụ na ọnwa nke abụọ nke ịtụrụ ime, ị nwere oyi, mgbe ahụ kọọrọ dọkịta ozugbo. Ejila ọgwụ, ma ọ bụ ụdị ihe dị iche iche. Ha nwere ike ịnwe ihe na-emerụ ahụ maka nne na nwa e bu n'afọ. Cheta na ịṅụ ọgwụ nke onwe gị mgbe ị dị ime dị ize ndụ!