Onye ọ bụla nwere ọchịchọ ịnọgide na ezinụlọ ya ma na-azụ ụmụ. Otu ihe yiri nne na nna na umuaka na-adabere na nkwenye. Na mgbakwunye na ihe ịrịba ama ndị dịpụrụ adịpụ nke sitere na otu ezinụlọ ahụ, a na-ebute usoro mmepe ọ bụla n'otu ọnọdụ dị iche iche.
Ụgha - gịnị ka ọ bụ?
A na-akọwa okwu a dịka ikike nke akụkụ ahụ dị ndụ ka ọ nọgide na-ahụ ma hụ na ịga n'ihu nke ọdịdị dị iche iche ya na àgwà ọganihu na ọgbọ ndị na-esote. Ịghọta ihe nnabata nke mmadụ, dị mfe site na ihe atụ nke ezinụlọ ọ bụla. A na-agbazi ọdịdị ihu, ọdịdị, ọdịdị n'ozuzu ya na ọdịdị nke ụmụaka mgbe otu n'ime nne na nna, nne na nna ochie.
Ụmụ mmadụ
Kedu ihe bụ ihe nketa, njirimara na usoro iwu nke ike a na-amụ banyere sayensị pụrụ iche. Mkpụrụ ndụ mmadụ bụ otu n'ime akụkụ ya. Ọnọdụ ya na-ekewa n'ime 2 ụdị. Ụdị mkpụrụ ndụ ihe nketa bụ isi:
- Ngwurugwu ihe omumu - omumu ihe omuma na ihe omuma nke ihe ndi ozo. Akụkụ a nke sayensị metụtara njikọta evolushọn.
- Ahụike - nyochaa njirimara nke igosipụta na mmepe nke ihe ịrịba ama na-ahụ maka ọdịnala, ịdabere na nrịanrịa nke ọrịa na ọnọdụ gburugburu ebe obibi na ọdịdị mkpụrụ ndụ.
Ụdị nke heredity na àgwà ha
Ihe omuma banyere ihe di iche iche nke aru di n'ime genes. A na-ahazi ụdị ụmụ anụmanụ dị iche iche dịka ụdị ha si dị. Ụmụ mmadụ dị n'ime akụkụ ahụ dị na cell na-adị na mbara igwe cytoplasmic - plasmids, mitochondria, kinetosomes na akụkụ ndị ọzọ, na chromosomes nke isi. N'iburu na nke a, ụdị nnabata ndị a dị iche:
- okirikiri ma obu cytoplasmic;
- nuklia ma ọ bụ chromosomal.
Ọdịdị Cytoplasmic
Otu njirimara nke ụdị ụdị mmepụta nke akọwapụtara dị iche iche bụ nnyefe ha na akara nne. Ọhụụ Chromosomal bụ n'ihi na ọ bụ ihe ọmụma site na mkpụrụ ndụ nke spermatozoa, na ụba-nuklia - ka oocyte. O nwere ihe cytoplasm na organelles ndị na-ebu maka ịnyefe àgwà nke onye ọ bụla. Ụdị ọdịdị a na-eme ka ọ bụrụ ọrịa ọrịa na-adịghị ala ala - ọtụtụ sclerosis , ọrịa shuga, ọhụụ ọhụụ na ndị ọzọ.
Nkwekọrịta nuklia
Ụdị nnyefe nke mkpụrụ ndụ mkpụrụ ndụ ihe ọmụma dị oke. Ọtụtụ mgbe, ọ bụ nanị ya ka e bu n'obi, na-akọwa ihe bụ ụmụ mmadụ. Chromosomes nke cell nwere ihe kachasị nke data na ihe onwunwe nke organism na àgwà ya. Akanye n'ime ha ihe mmepe mmepe na ọnọdụ ụfọdụ nke gburugburu ebe obibi ka esinyere. Nkọwa nke nuklia bụ ịnyefe mkpụrụ ndụ ihe nketa nke agbakwunyere na mkpụrụ ndụ DNA nke mejupụtara chromosomes. Ọ na-eme ka ọhụhụ na-aga n'ihu n'ihu site n'ọgbọ ruo n'ọgbọ.
Ihe ngosi nke umu mmadu
Ọ bụrụ na otu n'ime ndị mmekọ nwere anya nchara nchara nchara, ọ ga-abụ na ojiji onyinyo nke iris na nwatakịrị, n'agbanyeghị agba ya na nne na nna nke abụọ, dị elu. Nke a bụ n'ihi n'eziokwu na e nwere ụdị abụọ nke heredity: bụ isi ma na-alaghachi. N'okwu mbụ, njirimara onye ọ bụla kachasị mkpa. Ha na-egbochi mkpụrụ ndụ ihe nketa. Ụdị ihe ịrịba ama nke abụọ nke ịkwa iko pụrụ ịpụta nanị na steeti homozygous. Nke a dị iche iche na - ebili ma ọ bụrụ na otu chromosomes na mkpụrụ ndụ yiri nke ahụ zuru ezu n'ime oghere nke cell.
Mgbe ụfọdụ nwatakịrị nwere ọtụtụ mgbaàmà, ọ bụrụgodị ma ndị nne na nna na-achị. Dịka ọmụmaatụ, a mụrụ nwatakịrị na-acha akpụkpọ anụ nke nwere ajị agba agba na nna na nne nwere ntutu isi. Ihe ndị dị otú ahụ na-egosi n'ụzọ doro anya na ụdị nkwupụta dị otú ahụ abụghị nanị ihe ọmụma nke mkpụrụ ndụ (site na ndị nne na nna na ụmụ), ma ichebe ihe ịrịba ama niile nke ụdị ụfọdụ n'ime ezinụlọ, gụnyere ọgbọ ndị gara aga. A na-esi na nne nne ochie na nne nna nna ochie kpoo agba nke anya, ntutu na ihe ndị ọzọ.
Mmetụta nke nna
Genetics na-aga n'ihu na-amụ banyere ịdabere na njirimara nke organism na njirimara ya. Ọrụ nke ịbụ onye nnabata na mmepe na ọnọdụ nke ahụ ike mmadụ abụghị mgbe niile. Ndị ọkà mmụta sayensị na-amata ụdị mkpụrụ ndụ abụọ:
- E kpebisiri ike - guzobere tupu amu nwa, gunyere ọdịdị anya, ụdị ọbara, àgwà na àgwà ndị ọzọ.
- Dika deterministic na - enwe mmetụta siri ike gburugburu ebe obibi, enwere ike ime mgbanwe.
Ịzụlite na mmepe
Ọ bụrụ na anyị na-ekwu banyere ihe ndị na-egosi ahụ, genetics na ahụike nwere nkwupụta mmekọrịta. Ọnụnọ nke mwepụ na chromosomes na ajọ ọrịa na-adịghị ala ala n'ime ezinụlọ ozugbo na-eme ka ahụ mmadụ dum. Ihe ịrịba ama mpụga na-adabere kpamkpam na ịzụlite. Banyere ọgụgụ isi na ọdịdị nke okike, a na-ewere mmetụta nke mkpụrụ ndụ ihe nketa dị ka onye ikwu. Àgwà ndị dị otú ahụ na-enwe mmetụta dị ike site na gburugburu ebe obibi karịa ka eburu ọdịdị ahụ. N'okwu a, ọ na-arụ ọrụ dị oke mkpa.
Ọdịdị na ahụ ike
Nne ọ bụla na-enwe n'ọdịnihu maara banyere mmetụta nke mkpụrụ ndụ ihe nketa na mmepe ahụ nke nwa ahụ. Ozugbo fatịlaịza nke akwa ahụ gasịrị, usoro ọhụrụ malitere ịmalite, na heredity na-arụ ọrụ dị oke mkpa na ọdịdị nke atụmatụ dị na ya. Osisi mmiri na-emepụta ọ bụghị naanị maka ọnụnọ nke ọrịa obi na-arịa ọrịa, ma nsogbu ndị dị ize ndụ na-adịghịkwa - nsogbu nke caries, ntutu isi, mmetụ nke ọrịa pathologies na ndị ọzọ. N'ihi nke a, na nyocha nke dọkịta ọ bụla ọkachamara na-achịkọta otu kọnesi ezinụlọ zuru ezu.
Ọ ga-ekwe omume ịmalite ịkpa aka?
Iji zaa ajụjụ a, ị nwere ike iji arụ ọrụ nkịtị nke ọtụtụ ọgbọ gara aga na ọgbọ na-adịbeghị anya tụnyere. Onye ntorobịa nke oge a dị ogologo, nwere ike dị ike, ezigbo ezé na ogologo ndụ. Ọbụna nchịkọta dị otú ahụ dị mfe na-egosi na mmadụ nwere ike imetụta ọhụụ. Gbanwee mkpụrụ ndụ mkpụrụ ndụ n'ihe gbasara ịzụlite ọgụgụ isi, àgwà na àgwà dị mfe karị. A na-enweta nke a site n'ịkwalite gburugburu ebe obibi, ezi agụmakwụkwọ na ọnọdụ ziri ezi n'ime ezinụlọ.
Ndị ọkà mmụta sayensị na-aga n'ihu agafewo ogologo oge na-eduzi nyocha nke nyochaa mmetụta nke usoro ọgwụgwọ na mmiri mmiri. N'ebe a, a rụpụtawo ihe dị oke mma, na-ekwenye na ọ ga-ekwe omume iwepụ ihe omume nke mwepụta mkpụrụ ndụ na ọnọdụ nke ime atụmatụ ime , iji gbochie mmepe nke ọrịa na ọrịa uche na nwa ebu n'afọ. Ọ bụ naanị ụmụ anụmanụ ka a na-eme nnyocha. Iji malite nyocha site n'enye ndị mmadụ aka, e nwere ọtụtụ ihe mgbochi omume na omume:
- N'ịchọpụta na ụdị ọgbụgba ahụ dị otú a, òtù ndị agha nwere ike iji nkà na ụzụ mepụtara maka mmeputakwa nke ndị agha ọkachamara na ahụ ike dị mma na ihe ngosi ahụike dị elu.
- Ọ bụghị ezinụlọ ọ bụla nwere ike ịme usoro maka ntanetị mkpụrụ nke egg zuru oke na spam kacha mma. N'ihi ya, a ga-amụ ụmụ mara mma, ndị nwere nkà na ahụ ike nanị n'etiti ndị bara ọgaranya.
- Ime ihe n 'usoro nke nhọrọ okike bu ihe dika ugene. Ọtụtụ ndị ọkachamara n'ọhịa nke mkpụrụ ndụ ihe nketa na-ewere ya na ọ bụ mpụ megide mmadu.
Izu na gburugburu ebe obibi
Ọnọdụ ndị dị n'èzí nwere ike imetụta ọdịdị mkpụrụ ndụ. Nnyocha e mere na nso nso a egosiwo na ịzụlite mmadụ dabeere na ọnọdụ dị otú ahụ:
- nri;
- ebe obibi;
- ọnọdụ obibi;
- ọnọdụ ego;
- ọnọdụ mmadụ;
- nhazi;
- ikuku n'ime ezinụlọ;
- ọnụ na ọnụ ọgụgụ nke ihe nchegbu;
- ụzọ ndụ;
- mmetụta uche;
- mmega ahụ;
- inweta nlekọta ahụike dị mma;
- ọrụ ọkachamara.