Ọ bụghị ihe nzuzo na ụmụaka na-agafe na "ihe kpatara", mgbe ha nwere mmasị n'ihe niile dị n'ụwa. Ụfọdụ ajụjụ banyere obere ọgụgụ isi na-agba anya ọ bụghị naanị ndị nne na nna kamakwa ndị ọkà mmụta sayensị ndị na-anwale ọtụtụ afọ ịkọpụta isi mmalite nke ihe nkịtị.
Ọ bụghị naanị ndị nne na nna, mana ndị ọkà mmụta sayensị na-ata ahụhụ site n'ịchọ ịmata ụmụaka nke chọrọ ịza ajụjụ dị iche iche. Otutu mgbe, obuna ihe nnochi "ihe mere" neme ka nzuzu, ebe obu na ndi okachamara ka nyocha otutu ihe. Ncheta gị - ọnụego nke nsogbu ụmụaka kachasị ewu ewu, ọ gaghị ekwe omume ịza azịza ziri ezi n'oge ahụ.
1. Gini mere ndi mmadu jiri jiri obi uto?
Ndị ọkà mmụta sayensị kwenyere na ndị mmadụ nwere ike iji ihe karịrị ụdị 15 ọchị, dịka ọmụmaatụ, obi ụtọ, adịgboroja, na-adọrọ adọrọ na ndị ọzọ. Ọbụna ọchị ọchị na-egosipụta ụdị mmetụta dịgasị iche iche, n'ihi ya, ha na-eji ya egosipụta njigbu, ikpughe ezé, ma ọ bụ nrubeisi. Onye ahụ na-amalite ịmụmụ ọnụ ọchị ọbụna n'afọ nne ya, ma ọchị a na-agbanwe. Ndị na-eme nchọpụta na-atụ aro na ịmụmụ ọnụ ọchị nke ụmụaka bụ otu n'ime ụzọ mbụ nke ịmalite ime ihe, ebe ha na-eme ka ndị mụrụ ha na-amụmụ ọnụ ọchị.
2. Gini mere ndi mmadu ji gbue?
N'etiti ọtụtụ echiche ndị na-aza ajụjụ a, ihe kachasị n'eziokwu na-egosi na site n'enyemaka nke ịmịpụ onye nwere ike ịkwụsị nrụgide site na ụbụrụ ma melite ọrụ ya. Nke a na-eme ka ụbụrụ na-aga n'ihu tupu ị lakpuo ụra, mgbe ụbụrụ na-ebelata, ma ọ bụ mgbe ị na-ehighị ụra. A na-ekwenye na ọ bụ ụdị mmadụ a ka ọ dị n'oge ochie, mgbe onye ndu ahụ kpara aka igosi onye ọ bụla nke na-adịghị mma na ndị ọzọ nọ na mkpọ ahụ kwadoro ya, si otú ahụ na-agbakwụnye ncheta. E nwere nsụgharị ọzọ nke ịkọ ụda bụ ụdị ihe na-eme ka ndị mmadụ nwee ọmịiko n'etiti onwe ha.
3 GŽnŽ mere mmad ji "daa" ná nrọ?
Ọtụtụ ndị chere na ọbụna na-eteta mgbe a na-enweghị nkọwa ọdịda na nrọ, ọ bụghị ịghọta ihe mere n'ezie. A na-akpọ mmetụta dị otú ahụ na usoro sayensị na-akpọkarị "erke hypnotic jerk", na njikọrọ muscular contraction na-akọwa ya. Ihe kpatara ịkwalite ya, ndị ọkà mmụta sayensị na-akọwa n'ụzọ dịgasị iche iche. Dịka ọmụmaatụ, e nwere aro na nke a bụ n'ihi mgbanwe dị mma: mgbe ha na-ehi ụra n'alaka ahụ, ụbụrụ nke ahụ nwere ike ịnwe nkwado. Dị ka nsụgharị ọzọ si kwuo, "erke hypnotic jerk" bụ ụdị mgbanwe site na ọnọdụ ike ka ụra. N'oge "ọdịda" enwere nsogbu nke usoro ụbụrụ abụọ, na nkwụsị bụ mgbagwoju ume.
4. Ònye ka ndụ niile dị n'ụwa mere?
Ndị ọkà mmụta sayensị emeela nyocha maka ihe karịrị otu afọ wee mechaa kwubiri na ihe niile dị ndụ nwere protein na nucleic acid. N'ihi ọnụnọ nke mkpụrụ ndụ mkpụrụ ndụ ihe nketa, ọ ga-ekwe omume belata ihe niile na otu nna ochie zuru ụwa ọnụ (nna ochie ochie nke mba Bekee - LUCA). Ọ dị ka ogige na ihe dị ka ijeri afọ isii gara aga nyere alaka abụọ nke mmepe: eukaryotes na bacteria.
5. Gini mere mmadu nke ji anya kpuchiri anya na-ejegharia gburugburu?
Ihe nkiri a na-egosiputa otu onye furu efu si malite ijeghari na gburugburu, nke a abughi ihe di iche, ma nke bu eziokwu. Nke a na - eme ma ọ bụrụ na mmadụ kpuchie anya ya, ya mere, nke mbụ, ọ ga - eji nwayọọ nwayọọ wepụ ya, wee malite ịgagharị gburugburu. Obi abụọ? Meezie nnwale ahụ, naanị ya na onye inyeaka, onye ga-achịkwa ihe niile. Ndị ọkà mmụta sayensị enyochawo ihe a ma kpebisie ike na nke a na-eme n'ihi na enweghị akara ngosi ọ bụla. Na njedebe, ịdabere na mmetụta ha, mmadụ malitere ịhapụ ụzọ ziri ezi. Enwere echiche ọzọ na ihe nile dị na nhụjuanya nke ahụ.
6. Olee otú ọrụ nchekwa si arụ ọrụ?
Ruo ogologo oge, ekwenyere na ncheta ụmụ mmadụ na-ejide na hippocampus (akụkụ nke ụbụrụ) ma ọ bụ gbasasịa na mkpịsị ụkwụ na-adịghị. N'oge na-adịbeghị anya, ndị ọkà mmụta sayensị amụtala ịchịkwa ebe nchekwa nke ụmụ oke, na-emetụta ụfọdụ njikọ anụ ọhịa. Ahụmahụ egosila na mgbe ihe nchetara na-apụta, otu ụbụrụ ụbụrụ na-esonye n'ọrụ ahụ, nke a na-arụ ọrụ mgbe enwere ahụmahụ ahụ, ya bụ, ebe nchekwa ọ bụghị nanị na-emepụta ihe ngosi, mana "na-echeta" ha. Ọ bụ ezie na ndị ọkà mmụta sayensị apụghị ịza ajụjụ ahụ, otú ụbụrụ si achọpụta ihe jikọrọ ụbụrụ na ụbụrụ, mana ọganihu adịlarị anya.
7. Gịnị bụ afọ ole ọ dị mmadụ?
Na mba dị iche iche, ha nwere ogologo oge-ndị mmadụ, ndị afọ ha dị afọ 90 ma karịa. Ndị ọkà mmụta sayensị emeela ọtụtụ nyocha iji chọpụta ihe na-egosi afọ mmadụ. Na mbụ, e kwubiri na ụmụ nwanyị na-adị ogologo karịa ụmụ nwoke. Ruo afọ 2017, a kwenyere na onye mbụ bi na mbara ala bụ nwanyị France bụ Zhanna Kalman, onye nwụrụ mgbe ọ gbasịrị afọ 122, ma ihe ọ rụpụtara gafere. N'Indonesia, otu nwoke dịrị ndụ ruo afọ 146. Ndị ọkà mmụta sayensị ka na-enweghị ike ịza ajụjụ maka afọ ole mmadụ ga-ebi.
8. Ụmụ anụmanụ hà nwere ike ịkọ ala ọma jijiji?
Ihe akaebe na tupu ụmụ anụmanụ ndị ahụ na-eme ihe dị egwu, a maara ya ọbụna site n'aka Gris oge ochie, ma ọ dịghị ihe ọmụma a na-ewere dị ka ihe dị iche iche na ihe ị ga-ahụ maka amụma ndị ahụ. Nke bụ eziokwu bụ na ụmụ anụmanụ na-eche na mgbanwe ha na ọnọdụ, ma ọ gaghị ekwe omume ịghọta ihe mgbanwe ụmụ anụmanụ na-eme n'oge ala ọma jijiji ahụ. Iji nyochaa nke a, a na-eme nnyocha, ma ihe ndị a na-emegide, ya mere ọ gaghị ekwe omume ikwu kpọmkwem ihe ụmụ anụmanụ nwere ike ịkọwa ala ọma jijiji.
9. Gini mere eji ede akwukwo edere n'akwukwo a?
Ọbụna ụmụ akwụkwọ maara na ụmụnna Cyril na Methodius chepụtara mkpụrụ akwụkwọ ahụ, bụ ndị kpebiri ịsụgharị Bible maka ndị Slav. Ha mụtara ụda ndị e ji mee ihe na nkwurịta okwu ma nye ha aha ịkọ mkpụrụedemede maka ha. Usoro nke ndokwa nke akwụkwọ ozi ọhụrụ dị ka mkpụrụ ndụ Gris. Ihe kpatara umu nwoke ji kpebie ime nke a abughi ama. Ma eleghị anya, ọ bụ maka ịdị umengwụ na ọchịchọ ịchọta usoro ọzọ, ma ọ bụkwanụ na ha achọghị imebi iwu nke asụsụ Bible.
10. Gịnị mere ịnyịnya ígwè ji agba ịnyịnya ma ghara ịda?
Na mbụ, a na-eji usoro anụ ahụ abụọ aza ajụjụ a: mmetụta gyroscopic (na-akọwa ike nke ntụgharị na-aga n'ihu ngwa ngwa iji jide ọnọdụ ya) na mmetụta nke ọkpụkpụ (ngbanwe mgbe nile dabere na ike mgbagwoju anya). Ihe ndị a bụ onye American engineer na 2011, ka ọ na-ewu otu ụdị ịnyịnya ígwè na-adịghị ahụkebe nke anaghị eji mmetụta anụ ahụ ndị a. Nnyocha na mpaghara a ka na-aga n'ihu, dị ka ihe mere eji eji ígwè ahụ eme ihe ma nọgide na-eme ka a ghara ịchọta ya.
11. Gini mere ndi mmadu ji nwee obara di iche iche?
N'afọ 1900, ọkà mmụta sayensị Vienna Karl Landsteiner kpebiri na ndị mmadụ nwere ọbara dịgasị iche iche, mgbe ha tụlechara nke ahụ, ọ dịpụrụ iche iche iche ọbara. Ekele maka nke a, onyinye ahụ malitere ịgbasa, dịka ndị dọkịta nwere ike ilekwasị anya n'ogo kacha mma nke antigens. Enweghị nkwenye na ihe mere ndị mmadụ ji nwee ụdị ọbara dị iche iche, ndị ọkà mmụta sayensị enweghi, ma e nwere aro na ndị oge ochie enweghị ndị na-emepụta ihe, ọbara ahụ bụkwa naanị otu. Ọnọdụ agbanweela n'ihi mmetụta nke ihu igwe, nri na ihe ndị ọzọ.
12. Gịnị mere ice ji agba agba?
N'oge oyi, ọtụtụ ndị na-ada n'elu ice na-amị amị, na-ebute mmerụ dị njọ, na ihe mere eji mee ka a chọpụta ihe - ọnụnọ n'elu mmiri dị mkpa, ma nke ahụ kpatara ya - adịghị edozi. Ndị ọkà mmụta sayensị na-eche na nke a bụ n'ihi mmụba nke okpukpu mmiri nke akpụrụ mmiri n'ihi ụba na-arịwanye elu. E nwere nsụgharị na ice anaghị agbaze n'ihi nrụgide, mana usoro ọzọ - esemokwu. Ndị na-atụ ụjọ na-ejide n'aka nke ọzọ, ya mere, ha kwenyere na ice na-enwe mmiri oyi mmiri mgbe nile, n'agbanyeghị ma ọ na-emetụta ya ma ọ bụ.