O kwere omume na ire ure abụghị nanị na ọha mmadụ tupu oge ochie, mgbe ndị mmadụ riri mkpụrụ sitere na osisi na anụ ahụ. Ha nwere onyinye nke onyinye ndị a, ọ dịghịkwa mkpa inye ndị isi obodo ma ọ bụ ndị ụkọchukwu onyinye iji weghara akụkụ nke ọzọ nke ubi site n'aka onye agbata obi. Mana ngwa ngwa onye isi ochichi ahụ pụtara, onye a nwekwara mmetụta nke ike, ozugbo ahụ nrụrụ aka ghọrọ ihe a na-apụghị izere ezere. Oge ochie nke Ijipt na Mesopotemia maara nke a na-agbawa obi. N'etiti ọha mmadụ anyị mepere emepe, a na-enwe ọbụna ihe ịma aka nke ndị na-adịghị ọcha bụ ndị ọrụ na-adịghị asọ oyi na-achọ inye onyinye maka ọrụ ha.
Akụkọ banyere ọgụ megide nrụrụ aka
Ịlụso ihe ọjọọ a ọgụ na-agbalị ogologo oge. Akwụkwọ ozi ochie ahụ na-agwa anyị gbasara iwu ndị eze na ndị eze ukwu kwetara na ha na-achị achị. Mkpe ikpe nke Ivan egwu, nke tsar bịanyere aka na 1561, kwuru na onye ikpe nke ndị omekome na-ekwu na ha ga-eri nri. E nwere ihe atụ nke ndị na-agba ọsọ na-emegide ndị na-agba ọchịchịrị. Muscovites na 1648, haziri pogrom ndị dị otú ahụ na ọbụna akụkụ nke isi obodo ahụ gbara ọkụ. A manyere Tsar Alexei Mikhailovich iji nye ndị mmadụ abụọ ndị ozi ya - ndị isi nke iwu Zemsky na Pushkarskiy. Otu afọ mgbe nke ahụ gasịrị, na Usoro Katidral nke 1649, e mebere iwu ndị omempụ maka iri ngo.
Nsogbu nke ịlụso nrụrụ aka na-enyekwa Pita nsogbu. N'oge ọchịchị ya, njedebe ego ruru oke egwu. Mgbe ọ nwụsịrị, Prince Menshikov nwere ike ịdọrọ ọtụtụ rubles rubles si na ọlaedo na ọla na si akụ si mba ọzọ. Ọ bụghị obere ego maka steeti a, ndị ọrụ ndị ọzọ bara ọgaranya. E gosipụtara iwu ndị siri ike, mmegide nrụrụ aka na-agbarụ, ndị a ma ama na-ata ahụhụ oge niile, ma ọ dịghị otu n'ime ndị isi nwere ike ikpochapu ọdachi a.
Ọfụma nke mbụ na-apụta na Western Europe. Nnukwu ụlọ ọrụ na ụlọ ọrụ maka ịṅụrị ọṅụ maka ọdịmma onwe ha na-akwụ ụtụ n'emeghị otu iwu doro anya, kama na-akwụnye aha ego ego ahụ. Na mba nke ụwa nke atọ, usoro ọchịchị na-eme ka ọnọdụ ha pụta ìhè na nke ahụ, na ọ gaghị ekwe omume idozi ihe ọ bụla n'enweghị onyinye ego. Dịka ọmụmaatụ, na Indonesia, President Suharto kwuru n'ụzọ doro anya ego maka ụlọ ọrụ ndị mba ọzọ na ya aghaghị ịkwụ ụgwọ ezinụlọ ezinụlọ ya maka ikike iji rụọ ọrụ ebe a.
Agha ụwa megide nrụrụ aka
Agha na ihe ọjọọ a na-agbagha site na nghọtahie dị iche iche na usoro iwu nke ike dị iche iche. Ná mba ụfọdụ, ọ bụ naanị ndị na-agba ego ka a na-ata ahụhụ, na ndị ọzọ na-akwụ ụgwọ. Inye ego abụghị ihe ọjọọ maka ha. Na United States, nkwalite nkwalite ọchịchị nwere ike ịnweta site na gọọmentị ya, na maka mmebi iwu a, ruo afọ abụọ n'ụlọ mkpọrọ. Maka bribes n'ozuzu obodo a, a na-enye usoro okwu mkpọrọ ruo afọ 20. Ya mere, lee uzo nrụrụ aka dị ala karịa mba ndị ọzọ. N'afọ 1989, mba dị iche iche nke Òtù nke asaa mepụtara Òtù Mba Nile Maka Ịkwụsị Ịkwụ Ụgwọ Ego, bụ nke mepụtara ma nyere aka mejuputa ọtụtụ usoro iji merie ihe ọjọọ a. N'afọ 2005, Mgbakọ Mba Ndị Dị n'Otu megide Mmebi iwu malitere. Nke nta nke nta, obodo ụwa na-agbalị ime ka iwu ndị omempụ nke mba niile mepere emepe gbasaa. N'etiti steeti, e nwere mgbanwe nke ozi, iwebata mmadụ bụ ndị mebiri mpụ. Ọ dịghị ihe dị mkpa dị mkpa iji gbasaa nrụrụ aka, nke a na-eji nwayọọ nwayọọ emepụta na mba niile iji gbochie mpụ.
Ụbọchị mmegide
Ụbọchị mbụ nke International Day against Corruption malitere ịme ememe na December 9, 2003. Ụbọchị ahụ na ọkwa dị elu na Merida Mexico nwere nnukwu ogbako. E mepeere Nkwekọrịta UN maka imebi iwu maka mbinye aka. Ndị niile kwuru na ha ga-ede akwụkwọ a ga-eme ka ndị omempụ na ndị na-akpata ego na-emefu ego. A ghaghị ijide ndị omekome ahụ niile ma laghachi na obodo ebe ha na-ezu ohi. Mgbakọ, ngosi, nzukọ ga-eme na Ụbọchị Mba Ụwa megide Mmebiiwu. Ndị niile na-atụle ihe a na-eme mpụ aghaghị ịkọrọ ahụmahụ ha, jikọta mgbalị ha na ọnụ na-alụ ọgụ megide ihe ọjọọ.